Około 10 tysięcy lat temu przez nasze tereny wielokrotnie przemieszczał się olbrzymi lodowiec ze Skandynawii. W wyniku zmian klimatycznych, takich jak ocieplenia i ochłodzenia, lodowiec na przemian przesuwał się naprzód i cofał. Przenosząc ze sobą materiał skalny, formował zróżnicowaną rzeźbę terenu. Tworzyły się wydłużone wzgórza, rozległe piaszczyste równiny i nieregularne pagórki. Woda z topniejącego lodu gromadziła się w zagłębieniach, tworząc jeziora, które są najbardziej charakterystycznymi formami działalności lodowca. Te jeziora różnią się kształtem, wielkością i głębokością. Niektóre, jak Śniardwy czy Mamry, są szerokie i płytkie, inne, jak Ryńskie czy Tałty, mają kształt długich, wąskich rynien. Istnieją również małe, ale głębokie jeziora zwane kociołkami oraz płytkie, bezodpływowe jeziorka, znane jako oczka.

Jeziora mogą powstawać również w inny sposób. Na przykład, z odciętych i zasypanych piaskiem, żwirem i mułem starych koryt rzek tworzyły się nowe akweny, gdy główny nurt rzeki zmieniał swoje położenie. Natomiast jeziora nadmorskie powstawały, gdy ruch wody nanosił piaszczyste łachy, odcinając w ten sposób zatoki od morza, co prowadziło do powstania odrębnych jezior.

Dla ryb jezioro stanowi odrębny ekosystem, w którym znajdują wszystko, co potrzebne do życia i rozwoju. W ciepłych, przybrzeżnych wodach z ikry wylęgają się młode ryby. Początkowo żywią się planktonem roślinnym i zwierzęcym, a w miarę dorastania zaczynają swobodnie przemierzać całe jezioro. Skład wody, struktura dna, brzegi jeziora, rośliny wodne oraz drobne zwierzęta wodne mają kluczowe znaczenie dla ich egzystencji. Dzięki wzajemnym powiązaniom cykli życiowych mikroorganizmów, roślin i zwierząt, w tym ryb, życie w jeziorze jest podtrzymywane i się rozwija.

Przemieszczanie wody w jeziorze

Chociaż woda w jeziorze nie płynie jak w rzece, to masy wodne przemieszczają się w obrębie zbiornika. Jest to korzystne, ponieważ poprawia natlenienie wody. Ruchy te mogą być wywoływane przez różne czynniki, takie jak temperatura, podziemne źródła czy przepływająca rzeka. Najważniejszym czynnikiem powodującym powstawanie prądów w jeziorze jest jednak wiatr. Wiatry wywołują zarówno ruchy powierzchniowe, jak i pionowe, które mieszają wodę od powierzchni do dna. Te ruchy unoszą także naturalny pokarm, którym żywią się ryby, dlatego w okolicach tych prądów często można spotkać liczne ryby.

Zwyczaje jeziorowych ryb

W prawie każdym jeziorze można zaobserwować mniejsze lub większe różnice w zachowaniu ryb, ich preferencjach i wędrówkach pokarmowych. Ryby w jeziorach są zdecydowanie bardziej płochliwe niż te w rzekach. Jezioro, w odróżnieniu od rzeki, charakteryzuje się ciszą pod powierzchnią wody. Każde nieostrożne zachowanie, takie jak stuknięcie o burtę łodzi czy głośne kroki na brzegu lub pomoście, może spłoszyć ryby. Jest to szczególnie istotne w miejscach rzadziej odwiedzanych przez wędkarzy, czyli tzw. „niedołowionych” wodach. Jeśli w jeziorze jest obfitość naturalnego pokarmu, większe ryby zazwyczaj biorą delikatniej niż w rzece, chyba że pojawi się stado drobnych ryb, takich jak krąpie, płocie czy małe leszcze.

Dużo napisano na temat wrażliwości ryb na warunki atmosferyczne. Gwałtowne zmiany ciśnienia atmosferycznego i pogody mają znaczący wpływ na zachowanie ryb. Często stają się one apatyczne, ospałe i przestają żerować. Ryby karpiowate odżywiają się głównie zwierzętami wodnymi, takimi jak larwy owadów, skorupiaki, pijawki, ślimaki oraz dżdżownice wymywane z brzegów przez fale.

Wielu przedstawicieli ryb karpiowatych żywi się również roślinnością podwodną. Wędkarz powinien mieć podstawową wiedzę o naturalnym pokarmie poszczególnych gatunków ryb i ich sposobach żerowania w jeziorze. Znajomość zwyczajów pokarmowych jest niezwykle przydatna w doborze odpowiedniej przynęty, zwłaszcza na nieznanym jeziorze. Ryby prowadzą aktywny tryb życia i w zależności od pory dnia wędrują po jeziorze w poszukiwaniu pokarmu. Mogą przemieszczać się z głębszych wód na płytsze, a następnie wracać na bezpieczne głębiny. Obserwacja tras pokarmowych ryb to klucz do sukcesu. Niektóre gatunki, takie jak karpie czy leszcze, zostawiają ślady swoich wędrówek w postaci bąbli gazu uwalnianego z dna podczas poszukiwania larw owadów.

Szukanie ryb w jeziorach

W jeziorach nie warto stosować reguły: „głęboka woda to duża ryba, a płytka to sama drobnica”. Oczywiście, jeśli wypływamy łodzią i wędkujemy na większych głębokościach, świadomie polujemy na większe ryby. Jednak nawet z brzegu można złowić całkiem okazałe okazy. Wędkując po raz pierwszy w nieznanym jeziorze, warto pamiętać prostą zasadę: „ryby są wszędzie”. To naprawdę działa.

Jeśli nie znamy jeziora i nie mamy dużo czasu na badanie poszczególnych łowisk, warto obserwować innych, szczególnie miejscowych wędkarzy, którzy łowią na przynęty, do których ryby są przyzwyczajone, takie jak pęczak, ciasto chlebowe, czerwone robaki czy larwy chruścików. Obserwacje te pozwolą uniknąć wielu eksperymentów i strat zanęty. Warto zwrócić uwagę, z jakiej odległości od brzegu łowione są ryby, kiedy są najlepsze brania oraz jak są podawane przynęty – z dna czy w pół wody. Dobrze jest też przejść się wzdłuż brzegu i poszukać wydeptanych miejsc, które są często odwiedzane przez wędkarzy.

Polecane są wszelkie kładki i pomosty wybiegające w jezioro, ponieważ umożliwiają łowienie w miejscach niedostępnych z brzegu. W jeziorach popularnych wśród wędkarzy łowienie na spławik dużych ryb jest najskuteczniejsze wczesnym rankiem i wieczorem, gdy nad wodą panuje spokój i cisza. Wtedy łatwiej jest zwabić ryby zanętą blisko pomostu.

Dobrymi łowiskami są także trudno dostępne części wody, pełne zawad, zatopionych pni drzew lub gałęzi, to są też dobre węgorzowe miejsca. Również takie miejsca są często odwiedzane przez ryby spokojnego żeru, choć ryzyko utraty kilku przyponów i haczyków jest tu większe. Jedną z metod wyszukiwania łowiska jest odnalezienie spadku dna za pomocą gruntomierza. Na takim załamaniu można najczęściej złowić ładne płocie, średnie leszcze lub krąpie.

W przypadku łagodnego opadania dna od brzegu w stronę głębi warto poszukać miejsca, gdzie dno staje się płaskie i gładkie. Taka krawędź to obiecujące miejsce do nęcenia i łowienia.

Jeziorowe nęcenie

Nęcenie ryb w jeziorze ma znaczący wpływ na rezultaty wędkowania, choć nie zawsze ten wpływ jest pozytywny. Przede wszystkim odradzam używanie rozmoczonego i rozgniecionego chleba jako zanęty. Ryby mogą nie zareagować na taki pokarm, a zalegający na dnie chleb nie tylko nie przyciąga ryb, ale również zanieczyszcza środowisko. Zamiast tego, chleb należy wysuszyć, zmielić, namoczyć i połączyć z innymi składnikami zanęty. W tej formie stanowi on dobry wypełniacz, zwiększający objętość mieszanki zanętowej i może być bardzo skuteczny.

Regularne nęcenie ryb o określonej porze dnia może skutecznie zwabić je do wybranego miejsca. Wymaga to jednak czasu, cierpliwości i często wstrzymania się od łowienia przez 2-3 dni. Dzięki temu można przyzwyczaić ryby do przebywania w danym miejscu, nawet jeśli normalnie nie żerowałyby tam zbyt długo. Jest to szczególnie ważne w dużych jeziorach, gdzie ryby są rozproszone.

PS: Zdaję sobie sprawę, że omówiłem tylko niektóre problemy związane z wędkowaniem w jeziorach. Nie moim celem było przedstawienie uniwersalnych zaleceń, ponieważ każde jezioro jest inne. Każdy wędkarz powinien, kierując się ogólnymi wskazówkami, odkryć własne skuteczne metody połowu. Zachęcam do stłumienia emocji, obserwacji wody, starannego wyboru łowiska i przygotowania zanęty. To nie będzie czas zmarnowany.